( II ) Wymiar czasu pracy w okresie rozliczeniowym

Zgodnie z art. 130 kp obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, ustalany zgodnie z art. 129 § 1 kp, oblicza się:

1)      mnożąc 40 godzin przez liczbę tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym, a następnie

2)      dodając do otrzymanej liczby godzin iloczyn 8 godzin i liczby dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego, przypadających od poniedziałku do piątku.

Każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin. Wymiar czasu pracy pracownika w okresie rozliczeniowym, ustalony zgodnie z art. 129 § 1, ulega w tym okresie obniżeniu o liczbę godzin usprawiedliwionej nieobecności w pracy, przypadających do przepracowania w czasie tej nieobecności, zgodnie z przyjętym rozkładem czasu pracy.

W przypadku, gdy święto przypada w wolną dla pracownika od pracy sobotę (pracownik pracuje od poniedziałku do piątku) realizacja tej zasady następuje poprzez udzielenie takiemu pracownikowi innego dnia wolnego od pracy w tym samym okresie rozliczeniowym. W przeciwnym przypadku pracownik pracując „bez dodatkowego dnia wolnego w tygodniu” w zamian za takie sobotnie święto wypracuje godziny nadliczbowe na koniec okresu rozliczeniowego.

( II ) Wymiar czasu pracy niepełnoetatowca

Sytuacja pracowników niepełnoetetowych wygląda jednak nieco inaczej. Udzielenie dodatkowego dnia wolnego dla takich pracowników zależy bowiem od rozkładu ich czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym. Dlatego też sytuacja każdego niepełnoetatowca powinna zostać ustalona odrębnie.

W tym celu należy najpierw ustalić wymiar czasu pracy takiego pracownika z uwzględnieniem święta przypadającego w sobotę. Następnie należy porównać tak ustalony wymiar z liczbą godzin, które pracownik przepracowałby, gdyby świadczył pracę „normalnie”, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

Pracownik zatrudniony na pełnym etacie powinien przepracować w jednomiesięcznym okresie rozliczeniowym obejmującym sierpień 2020 r. 160 godzin – zob. przykład 1.

Przykład 1

Wymiar czasu pracy w jednomiesięcznym okresie rozliczeniowym obejmującym sierpień 2020 r. wynosi:

• 4 x 40 godzin (4 pełne tygodnie liczone od soboty 01.08),
• 1 x 8 godzin (31 .08 poniedziałek),

Dodatkowo w tym okresie przypada święto w sobotę (15.08), a więc od tak ustalonego wymiaru należy odjąć 8 godzin „za takie święto”. W sumie więc wymiar czasu pracy pełnoetatowego pracownika w sierpniu wyniesie 160 godzin

(4 x 40 godzin) + (1 x 8 godzin) – (1 x 8 godzin) = 160 godzin

W praktyce jednak nie zawsze oznacza to, że pracownik musi otrzymać dodatkowy dzień wolny za sobotnie święto. Konieczność „oddania” innego dnia wolnego dotyczy w głównej mierze tych osób, które pracują od poniedziałku do piątku, a sobota i niedziela są dla nich wolne od pracy. Takie osoby bowiem pracując od poniedziałku do piątku bez żadnych modyfikacji, wypracują po prostu 168 godzin. Dlatego powinny one otrzymać dodatkowy dzień wolny w tygodniu, aby osiągnąć 160 godzin pracy w sierpniu. Inaczej sprawa wygląda w przypadku pracowników, którzy mają inny rozkład czasu pracy, albo pracują w równoważnym czasie pracy. W takim przypadku, należy indywidualnie sprawdzić, czy takie „dodatkowe wolne” jest konieczne – zob. przykłady 2 i 3.

Przykład 2

Pracownik  pracuje od wtorku do soboty. Poniedziałek i niedziela są dla niego dniami wolnymi od pracy. Wolne są również święta. Pracując w takim rozkładzie czasu pracy pracownik wypracuje:

• 152 godziny (od 1 do 28 sierpnia – 15.08 jest wolny z tytułu święta),
• 8 godzin (29 sierpnia).

W takiej sytuacji pracownik przepracuje 160 godzin i nie będzie potrzeby udzielania mu dodatkowego dnia wolnego od pracy.

Przykład 3

Pracownik pracuje w równoważnym czasie pracy poniedziałek i wtorek po 12 godzin, środa wolna, czwartek i piątek po 8 godzin. W takiej sytuacji pracownik wypracuje:

• Poniedziałki – 5 x 12 godzin = 60 godzin,
• Wtorki – 4 x 12 godzin = 48 godzin,
• Czwartki – 4 x 8 godzin = 32 godziny
• Piątki - 4 x 8 godzin = 32 godziny

W sumie jest to 172 godziny, zamiast 160 godzin. Takiemu pracownikowi należy udzielić dnia wolnego od pracy obejmującego 12 godzin (aby nie powstały godziny nadliczbowe).

( II ) Zatrudnienie w trakcie okresu rozliczeniowego

W razie zatrudnienia w trakcie trwającego okresu rozliczeniowego istotna jest przede wszystkim data takiego zatrudnienia. Od niej bowiem w dużej mierze zależy, czy dany pracownik powinien otrzymać dodatkowy dzień wolny za sobotnie święto. Co równie ważne - wymiar czasu pracy takiego pracownika ustala się z uwzględnieniem opisanej powyżej zasady lecz tylko za okres zatrudnienia przypadający w okresie rozliczeniowym (art. 151⁶ kp) – zob. przykład 4.

Przykład 4

Od 17.08.2020 r. zatrudniamy w pełnym wymiarze czasu pracy panią na stanowisku sprzątaczki. Czy pracownicy przysługuje dzień wolny za święto przypadające w sobotę (tj. za 15.08.2020 r.)? Czy pracownikowi zatrudnionemu na 1/2 etatu, ale pracującemu codziennie od pon. do pt. po 4 godziny będzie należał się dzień wolny za święto?

Wymiar czasu pracy w sierpniu 2020 r. roku liczymy następująco:

• 4 x 40 godzin + 8 – 8 = 160 godzin

Wymiar czasu pracy pracownika pełnoetatowego, o którym mowa w pytaniu – tj. zatrudnionego 17.08., ustalamy następująco:

• 40 x 2 tygodnie + 8 x 1 = 88 godzin (wymiar czasu pracy dla osoby zatrudnionej na cały etat od 17.08 do 31.08 w jednomiesięcznym okresie rozliczeniowym; taki wymiar ustala się z uwzględnieniem okresu zatrudnienia w danym okresie rozliczeniowym – art. 151⁶ § 2 kp).

Tak samo ustala się wymiar czasu pracy dla pracownika niepełnoetatowego:

• 88 godzin x 0,5 etatu = 44 godziny (wymiar czasu pracy dla osoby zatrudnionej na ½ etatu od 17.08 do 31.08 w jednomiesięcznym okresie rozliczeniowym).

Pracownikowi pełnoetatowemu, o którym mowa w pytaniu, nie przysługuje zatem dodatkowy dzień wolny za święto 15 sierpnia przypadające w sobotę (zakładając pracę od poniedziałku do piątku). Pracując w takim rozkładzie czasu pracy pracownik wypracuje 11 dni po 8 godzin czyli 88 godziny. Ponadto obniżenie wymiaru czasu pracy z tytułu sobotniego święta nie będzie go dotyczyło, ponieważ stosunek pracy zostanie nawiązany już po tym święcie i nie będzie ono miało wpływu na jego wymiar czasu pracy.

( II ) Zatrudnienie na niepełnym etacie

Natomiast w przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy zadecyduje w praktyce m.in. rozkład ich czasu pracy. Z tego względu pracodawca powinien ustalać indywidualnie czy należy pracownikowi udzielić dodatkowego dnia wolnego za sobotnie święto – zob. przykłady 5-8.

Przykład 5

Pracownik jest zatrudniony na ½ etatu i pracuje od poniedziałku do piątku po 4 godziny (przy założeniu jednomiesięcznego okresu rozliczeniowego):

• 160 godzin (wymiar czasu pracy dla pełnego etatu w sierpniu 2020r.) x ½ etatu = 80 godzin

Pracując od poniedziałku do piątku po 4 godziny pracownik wypracuje 84 godziny, a więc o 4 godziny więcej, niż powinien, tym samym takiemu pracownikowi będzie przysługiwał dzień wolny w zamian za święto przypadające 15.08.

Przykład 6

Pracownik jest zatrudniony na 1/4 etatu w jednomiesięcznym okresie rozliczeniowym obejmującym sierpień 2020r. Powinien przepracować 40 godzin (160 godzin x ¼ etatu). Pracownik pracuje na podstawie ustalonego harmonogramu we wtorki i czwartki po 5 godzin. W takiej sytuacji:

• wtorki – 4 x 5 godzin = 20 godziny
• czwartki – 4 x 5 godzin = 20 godzin

Przy takim rozkładzie czasu pracy pracownik nie będzie musiał otrzymać dodatkowego dnia wolnego.

Przykład 7

Pracownik zatrudniony na ½ etatu pracuje poniedziałek i wtorek po 8 godzin, a w środę 4 godziny – w taki sposób przepracuje w sierpniu 88 godzin (zamiast 80). Przysługuje mu zatem dzień wolny.

• poniedziałki – 5 x 8 godzin = 40 godziny
• wtorki - 4 x 8 godzin = 32 godziny
• środy - 4 x 4 godzin = 16 godzin

Przykład 8

Natomiast pracownik zatrudniony na ½ etatu, którego rozkład czasu pracy zawiera pracę w środy i czwartki po 8 godzin, a w piątek 4 godziny przepracuje w sierpniu 80 godzin. Dodatkowe wolne nie będzie więc konieczne.

• środy – 4 x 8 godzin = 32 godziny
• czwartki = 4 x 8 godzin = 32 godziny
• piątki = 4 x 4 godziny = 16 godzin

( II ) Zwolnienie lekarskie w dniu wyznaczonym jako wolny za sobotnie święto

Wymiar czasu pracy pracownika ulega obniżeniu o ilość godzin usprawiedliwionej nieobecności w pracy (np. zwolnienie lekarskie, opieka na dziecko, itp.), przypadających do przepracowania w czasie tej nieobecności, zgodnie z przyjętym rozkładem czasu pracy (art. 130 § 3 kp). Jeśli więc taka usprawiedliwiona nieobecność np. zwolnienie lekarskie przypadnie w dniu wyznaczonym jako wolny w zamian za sobotnie święto 15.08, to takie wolne po prostu „przepada”, tj. zostaje „skonsumowane” przez zwolnienie lekarskie i pracodawca nie musi oddawać takiemu pracownikowi innego dnia wolnego.

A w odwrotnej sytuacji, tj. gdy pracownik był chory w okresie obejmującym 15.08? Może się okazać, że pracodawca musi udzielić mu mimo wszystko innego dnia wolnego – zob. przykłady 9 i 10.

Przykład 9

Pracownik zatrudniony na pełnym etacie w jednomiesięcznym okresie rozliczeniowym pracuje od poniedziałku do piątku po 8 godzin. W okresie od 3 do 16.08.2020 r. korzystał ze zwolnienia lekarskiego. Pracodawca wyznaczył dla całej załogi wolne w zamian za 15.08. na 31.08. W takim przypadku pracownik, który chorował powinien otrzymać inny dzień wolny:

Wymiar czasu pracy do przepracowania 160 godzin ulega obniżeniu o 80 godzin (tyle przepracowałby pracownik w okresie 3-16.08.2020 r. gdyby nie korzystał ze zwolnienia lekarskiego). Do przepracowania pozostaje mu więc 80 godzin. Pracując „normalnie” według obowiązującego rozkładu pracownik wypracuje 88 godzin (2 pełne tygodnie oraz 31.08). W takiej sytuacji mimo zwolnienia lekarskiego, pracownik powinien otrzymać tak jak wszyscy inni pracownicy dodatkowy dzień wolny od pracy 31.08.2020 r.

Przykład 10

Natomiast gdyby w sytuacji z poprzedniego przykładu pracodawca wyznaczył dzień wolny na 14.08.2020r., wówczas pracownik nie otrzymałby dodatkowego dnia wolnego w zamian:

Wymiar czasu pracy do przepracowania 160 godzin ulega obniżeniu o 72 godziny (tyle przepracowałby pracownik w okresie 3-16.08.2020 r. gdyby nie korzystał ze zwolnienia lekarskiego z uwzględnieniem 14.08. jako dzień wolny). Do przepracowania pozostaje mu więc 88 godzin. Pracując „normalnie” według obowiązującego rozkładu pracownik wypracuje 88 godzin (2 pełne tygodnie oraz 31.08). W takiej sytuacji pracownik nie otrzyma innego dodatkowego dnia wolnego.

Podstawa prawna:

• Ustawa z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 1320) – art. 130, art. 151⁶ § 2.

Katarzyna Wrońska-Zblewska

prawnik, specjalista prawa pracy

Agnieszka Rumik-Smolarz

radca prawny, specjalista prawa oświatowego